Alevilikte Ocak kavramı: Anlam ve tarihsel arka plan

Basit Öğe Kaydı
dc.authorid0000-0001-5282-5686
dc.contributor.authorYaman, Ali
dc.date.accessioned2021-06-23T18:41:19Z
dc.date.available2021-06-23T18:41:19Z
dc.date.issued2011
dc.departmentBAİBÜ, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümüen_US
dc.description.abstractBilindiği üzere ocak kavramı tarihsel ve sosyolojik olarak Türk halk inançlarında büyük yer tutmaktadır. Ocak, aile kurumu ile eşdeğer tutulmakta bu anlamda da çok yaygın bir kullanım alanı bulunmaktadır. Bu anlamda sözlükler, ocak kavramına ilişkin çok fazla veri sunmaktadır. Dede ailelerine dayanan Ocak örgütlenmesi Alevilik’in temel kurumlarındandır. Onların toplumsal rolleri sadece dinsel alanla sınırlı olmayıp başka alanları da içine almaktaydı. Ocak üyeleri yani Dedeler, sosyal hiyerarşinin en üst noktasında bulunurlardı. Dedelerin sahip oldukları yetkiler ve yaptırım güçleri cemaatin sosyal düzenini sağlayan çok etkili bir güç olmuştur. Alevi Dedeleri, Türkiye’nin çeşitli yerlerinde bulunan ocaklara bağlıdırlar. Bundan dolayı kendilerine Ocakzâde de denilir. Ocakzâde dedelerin Peygamber soyundan geldikleri yani evlad-ı resul oldukları kabul edilir ve bu nedenle “seyyid” adı ile de anılırlar. Dede ailelerinde bu durumu kanıtlamak üzere belli dergahların ve Nakibül Eşraflar’ın onaylarını taşıyan belgeler, yani şecereler, bulunur. Dedelerin çoğu “gezici”dirler, bir başka deyişle belli zamanlarda kendilerine bağlı yerlerdeki taliplerini ziyaret ederek, dinsel törenler düzenler, topluluğu bilgilendirir ve anlaşmazlıkları giderirler. Ocakzâde dedeler arasında “El ele el Hakk’a” şeklinde de ifade edilebilen, “Mürşid-Pir-Rehber” şeklinde bir görev bölümüne gidildiği de bilinmektedir. Taliplerin hizmetlerini görmek üzere ocak mensubu dedeler böyle bir iç hiyerarşik düzen oluşturmuşlardır. Yüzyıllardır dilden dile dolaşan menkıbeler ve şecerelere göre Ağuiçen, Sarı Saltık, Hıdır Abdal, Baba Mansur, Hubyar Sultan, Şah İbrahim Velî gibi Dede ocaklarına adlarını veren şahsiyetlerin bu konumları Soy, Keramet, ve Hizmet olarak özetlenebilecek özelliklere dayanmaktadır. Bu makalede öncelikle eski Türk topluluklarında ocak olgusunun yeri ve önemi üzerinde durularak, daha sonra ise ayrıntılı şekilde etimolojik boyutu, Alevilik-Bektaşilik literatüründeki yeri, tarihsel ve sosyolojik boyutları genel olarak incelenmeye çalışılacaktır.en_US
dc.description.abstractThe concept of Ocak has a very important place historically as well as sociologically in Turkish folk beliefs. Since Ocak is considered equal to family as a term, it has a wide range of usage in Turkish language. Ocak organization which is based on Dede families is one of the basic institutions of Alevism. Their social roles are not just confined to the religious domain, but also include other ones. Ocak members (Dedes) are at the top of the social hierarchy. Their authority and power of sanction over the community have been effective means for maintaining social order. Alevi Dedes are affiliated to the ocaks of various cities of Turkey. That is why they are also entitled with the term Ocakzâde. The Ocakzâde Dedes are assumed to be descendants of the Prophet (Evlad-ı Resul), and are accordingly called “seyyid.” In order to prove that, there are documents (genealogies) that holds confirmation of certain lodges and Nakibül Eşraf (chief of the descendants of the Prophet). Most of the dedes are travelling, in other words they periodically visit their disciples to perform ceremonies, inform the community, and resolve the disagreements between them. It is also known that there is a division of labour among the Ocakzâde Dedes like mürşid-pir-rehber, which can also be expressed with the principle “El ele el Hakk’a.” Dedes, belonging to ocaks, create such an internal hierarchical order to serve the disciples. According to the epics and genealogies, the positions of personalities, who gave their names to ocaks such as Ağuiçen, Sarı Saltık, Hıdır Abdal, Baba Mansur, Hubyar Sultan, Şah İbrahim Velî, are based on some characteristics about their ancestry, miracles, and services. This article, firstly, analyzes the status and the importance of the concept of Ocak in historical Turkish societies. Then it focuses on the etymology of the term and its place in Alevi-Bektashi literature and it concludes with exploring historical and sociological dimensions of the concept in Alevism-Bektashism.en_US
dc.identifier.endpage64en_US
dc.identifier.issn1306-8253
dc.identifier.issn2147-9895
dc.identifier.issue60en_US
dc.identifier.scopusqualityQ3en_US
dc.identifier.startpage43en_US
dc.identifier.trdizinid124529en_US
dc.identifier.urihttps://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRJME5USTVPUT09
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.12491/3371
dc.indekslendigikaynakWeb of Scienceen_US
dc.indekslendigikaynakScopusen_US
dc.indekslendigikaynakTR-Dizinen_US
dc.institutionauthorYaman, Ali
dc.language.isotren_US
dc.relation.ispartofTürk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisien_US
dc.relation.publicationcategoryDiğeren_US
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccessen_US
dc.subjectAleviliken_US
dc.subjectBektaşilik
dc.subjectOcak Kavramı
dc.subjectAlevi Ocakları
dc.subjectEski Türkler
dc.subjectAlevism
dc.subjectBektashism
dc.subjectOcak Term
dc.subjectAlevi Ocaks
dc.subjectAncient Turks
dc.titleAlevilikte Ocak kavramı: Anlam ve tarihsel arka planen_US
dc.title.alternativeThe concept of Ocak and institution in Alevism: Meaning and historical backgrounden_US
dc.typeReview Articleen_US

Dosyalar

Orijinal paket
Listeleniyor 1 - 1 / 1
Küçük Resim
İsim:
ali-yaman3371.pdf
Boyut:
190.24 KB
Biçim:
Adobe Portable Document Format
Açıklama:
Tam metin / Full text
İndir

Koleksiyon

TR-Dizin İndeksli Yayınlar Koleksiyonu
Scopus İndeksli Yayınlar Koleksiyonu
Uluslararası İlişkiler Bölümü Koleksiyonu
WoS İndeksli Yayınlar Koleksiyonu