Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Göynük müftüsü İbrahim Hakkı Efendi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Cumhuriyet Univ, Fac Theology
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Öz: Bu makalede Göynüklü İbrahim Hakkı Efendi’nin yaşamı ele alınacaktır. İbrahim Hakkı
Efendi, Rûmî takvime göre 1294/1878 yılının ortalarında Göynük’te dünyaya gelmiştir. Babası müderris olduğu için küçüklüğünden itibaren ilim çevrelerine aşinadır. Eğitim hayatının
ilk yılları doğduğu yer olan Göynük’te geçmiştir. Tahsil sürecinin ilerleyen aşamalarını ise İstanbul’da bitirmiştir. Medrese eğitimini tamamlayıp icâzet aldıktan sonra Göynük’e dönmüş
ve vefat tarihi olan 1946 yılına kadar memleketinde çeşitli resmî görevler üstlenmiştir. Üstlendiği görevler arasında en uzun süreli olanı Göynük müftülüğüdür. Bu görevi Osmanlı’nın
son dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında sürdürdüğü bilinmektedir. Dolayısıyla İbrahim
Hakkı Efendi Göynük’te, Osmanlı döneminin son ve Cumhuriyet döneminin ilk müftüsüdür.
Önemli olduğunu düşündüğümüz bu konumu sebebiyle İbrahim Hakkı Efendi, makaleye konu
edilmiştir.
Tespitlerimize göre İbrahim Hakkı Efendi’yi konu edinen herhangi bir çalışma henüz yapılmamıştır. Bu yönüyle makale, arşiv kaynakları ve ulaşılabilen diğer bilgiler/belgeler ışığında
İbrahim Hakkı Efendi’nin tanınmasına/bilinmesine olanak sağlayacaktır. Makalede hayatı ve
ailesine, eğitimi ve hocalarına, ilmî birikimi ve üstlendiği görevlere yer verilmiştir. Bu bilgileri
elde etmek için öncelikle İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi ve Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi’ne başvurulmuştur. Sözü edilen arşivlerden, İbrahim Hakkı Efendi’nin sicil dosyaları temin edilmiştir. Ayrıca makaleye katkı sağlayacağı düşünülen diğer kaynaklar da titizlikle taranmıştır.
İbrahim Hakkı Efendi, medrese eğitiminin akabinde kürsü şeyhliği imtihanına girmiş ve başarılı bulunmuştur. Ancak kürsü şeyhliğine belirli hiyerarşi gözetilerek atama yapıldığından
kendisinin sırası gelmemiştir. Bunun üzerine İbrahim Hakkı Efendi de İstanbul’dan memleketi Göynük’e dönmüştür. Göynük’e dönüşünden itibaren vefatına kadar bir takım resmî görevler üstlenmiştir. Mahkeme âzâlığı, müderrislik ve müftülük üstlendiği görevler arasında
bulunmaktadır. Müftülük görevi için kendisinin ismi yerel birimler tarafından seçilerek belirlenmiş ve Şeyhülislamın onayıyla birlikte göreve tayin edilmiştir. İbrahim Hakkı Efendi, 1912-
1946 yılları arasında kesintisiz bir şekilde Göynük müftülüğünü yürütmüştür. Uzun süre
müftü olarak hizmet etmesi, onun eğitimi, ilmî birikimi, kişisel özellikleri, yöneticiler ve toplum nazarındaki konumu hakkında olumlu bir kanaat oluşması için yeterlidir. Zira bir kimsenin otuz dört yıl aynı görevi yürütmesi en azından ona duyulan güvenin göstergesidir. Bununla birlikte müftülük görevine getirildiği ilk zamanlar, onun hakkında bir takım itirazlar da
gündeme getirilmiştir.
Makalenin amaçları arasında yer almasına rağmen bazı konuların açığa çıkarılamadığını ifade
etmek gerekecektir. Sözgelimi onun eğittiği talebelerin, verdiği fetvâların, dönemin olayları
karşısında sergilediği tutum ve davranışların tespit edilemeyişi bunlara örnek gösterilebilir.
Nitekim makalede, yukarıda zikredilen problemlerin de eleştirel bir tutumla, bilgi, belge,
araştırma ve incelemelere dayalı şekilde üstesinden gelinmesi amaçlanmıştır. Ancak veri ve
doküman teminindeki güçlükler bu sorulara cevap bulmamızı engellemiştir. Öte yandan, İbrahim Hakkı Efendi’nin sicil dosyalarının bulunduğu arşivlere işaret edilmiştir. Veri toplama
aşamasında bu arşivlerin yanı sıra Cumhuriyet Arşivi, yöresel/mahalli ve özel arşivler de taranmıştır. Ayrıca Bolu ve Göynük tarihi üzerine çalışan araştırmacılardan bir kaçıyla görüşülmüştür. Fakat sözü edilen konuları açıklığa kavuşturacak sözlü veya yazılı herhangi bir bilgi
ve belgeye ulaşılamamıştır. Kuşkusuz ilmî ve kültürel kimliğin bütün yönleriyle tespit edilmesinde yerelin kaynaklığı önemlidir. Yereldeki bilgileri içeren kaynakları düzenli bir şekilde
kaydetmek, korumak ve sonraki dönemlere aktarmak büyük önem arz etmekle birlikte bu her
zaman mümkün olmamıştır. O yüzden araştırmacılar açısından zaman zaman sınırlılıklar söz
konusu olmaktadır. Benzer durum bizim makalemiz için de geçerlidir. Makale içeriğine doğrudan katkı sağlamamış olsa bile Göynük’ün kültürel kimliği ve mirasını ortaya koyan çalışmalara imkânlar ölçüsünde başvurulmuştur. Dolayısıyla İbrahim Hakkı Efendi’yle ilgili en
azından şimdilik bu kadar bilgi tespit edilmiştir. Daha sonra elde edilmesi muhtemel bilgi ve
belgelerle makale içeriğinin geliştirilmeye açık olduğunu belirtmek yerinde olacaktır.
In this article, the life of Goynuklu Ibrahim Hakki Efendi will be analyzed. Ibrahim Hakki Efendi was born in Goynuk in the middle of 1294/1878 according to the Rumi calendar. Since his father was a mudarris, he has become familiar with 'ulama' circles since his childhood. He spent the first years of his education life in Goynuk, where he was born. He completed the later stages of the education process in Istanbul. He returned to Goynuk after completing his madrasa education and obtaining his ijazat and he undertook various official duties in his hometown until 1946, the date of his death. He served as the Mufti of Goynuk for the longest time among the duties he has undertaken. It is known that he had continued this duty in the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Turkish Republic. Therefore, Ibrahim Hakki Efendi is the last mufti of the Ottoman period and the first mufti of the Republic period in Goynuk. Ibrahim Hakki Efendi is the subject of this article because we think that his position is important. According to our findings, there has not been any study on Ibrahim Hakki Efendi yet. In this respect, the article will enable Ibrahim Hakki Efendi to known in the light of archive sources and other available information/documents. The article includes informations about his life, family, education, hodjas, scientific background and the duties he undertook. In order to obtain this information, we first applied to the Istanbul Mufti's Mashikhat Archive and to the Religious Affairs Presidency Archive. From the aforementioned archives, the registry files of Ibrahim Hakki Efendi were obtained. In addition, other sources that will contribute to the article have been carefully scanned. Ibrahim Hakki Efendi took the exam of the lectern sheikhdom and was found successful after his madrasah education. But, since the appointment to the lectern sheikhdom was made according to a certain hierarchy, his turn did not come. Upon this, Ibrahim Hakki Efendi returned from Istanbul to his hometown, Goynuk and undertook a number of official duties from this date until his death. Court membership, mudarrisship and muftiship are among his official duties that he undertook. His name was chosen and determined by the local units for the duty of mufti and he was appointed to the post with the approval of Shaykh al-Islam. Ibrahim Hakki Efendi had served as the mufti of Goynuk between 1912-1946 without any interruption. His long service as a mufti is enoug to reach a positive opinion about his education, scientific knowledge, personal characteristics, and his position in the eyes of administrators and society. Because the fact that a person has held the same post for thirty-four years is at least a sign of trust in him. However, when he was first appointed as mufti, some objections were raised against him. It is possible to list these objections under the headings such as taking sides in favor of Ibrahim Hakki Efendi when he was elected as the mufti, ignoring the applications of other candidates and his lack of scientific knowledge. These objections that submitted to the officials were not ignored by the local authorities, on the contrary, they were addressed. Even, these objections were investigated by more than one governmental institution. As a result of the investigations, it was determined that the allegations made against Ibrahim Hakki Efendi were unfounded. As a result, this amount of information has been identified for Ibrahim Hakki Efendi at least for now. It would be appropriate to state that the contents of the article is open to improvement with the information and documents that are likely to be obtained later.
In this article, the life of Goynuklu Ibrahim Hakki Efendi will be analyzed. Ibrahim Hakki Efendi was born in Goynuk in the middle of 1294/1878 according to the Rumi calendar. Since his father was a mudarris, he has become familiar with 'ulama' circles since his childhood. He spent the first years of his education life in Goynuk, where he was born. He completed the later stages of the education process in Istanbul. He returned to Goynuk after completing his madrasa education and obtaining his ijazat and he undertook various official duties in his hometown until 1946, the date of his death. He served as the Mufti of Goynuk for the longest time among the duties he has undertaken. It is known that he had continued this duty in the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Turkish Republic. Therefore, Ibrahim Hakki Efendi is the last mufti of the Ottoman period and the first mufti of the Republic period in Goynuk. Ibrahim Hakki Efendi is the subject of this article because we think that his position is important. According to our findings, there has not been any study on Ibrahim Hakki Efendi yet. In this respect, the article will enable Ibrahim Hakki Efendi to known in the light of archive sources and other available information/documents. The article includes informations about his life, family, education, hodjas, scientific background and the duties he undertook. In order to obtain this information, we first applied to the Istanbul Mufti's Mashikhat Archive and to the Religious Affairs Presidency Archive. From the aforementioned archives, the registry files of Ibrahim Hakki Efendi were obtained. In addition, other sources that will contribute to the article have been carefully scanned. Ibrahim Hakki Efendi took the exam of the lectern sheikhdom and was found successful after his madrasah education. But, since the appointment to the lectern sheikhdom was made according to a certain hierarchy, his turn did not come. Upon this, Ibrahim Hakki Efendi returned from Istanbul to his hometown, Goynuk and undertook a number of official duties from this date until his death. Court membership, mudarrisship and muftiship are among his official duties that he undertook. His name was chosen and determined by the local units for the duty of mufti and he was appointed to the post with the approval of Shaykh al-Islam. Ibrahim Hakki Efendi had served as the mufti of Goynuk between 1912-1946 without any interruption. His long service as a mufti is enoug to reach a positive opinion about his education, scientific knowledge, personal characteristics, and his position in the eyes of administrators and society. Because the fact that a person has held the same post for thirty-four years is at least a sign of trust in him. However, when he was first appointed as mufti, some objections were raised against him. It is possible to list these objections under the headings such as taking sides in favor of Ibrahim Hakki Efendi when he was elected as the mufti, ignoring the applications of other candidates and his lack of scientific knowledge. These objections that submitted to the officials were not ignored by the local authorities, on the contrary, they were addressed. Even, these objections were investigated by more than one governmental institution. As a result of the investigations, it was determined that the allegations made against Ibrahim Hakki Efendi were unfounded. As a result, this amount of information has been identified for Ibrahim Hakki Efendi at least for now. It would be appropriate to state that the contents of the article is open to improvement with the information and documents that are likely to be obtained later.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Islamic History, Ottoman Empire, Republic of Turkey, Goynuk, Ibrahim Hakki Efendi, Mufti
Kaynak
Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi-Cumhuriyet Theology Journal
WoS Q Değeri
N/A
Scopus Q Değeri
Q4
Cilt
24
Sayı
2
