KOAH hastalarının günlük yaşam aktivitelerini etkileyen yorgunluğun değerlendirilmesi

ÖZET KOAH HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİNİ ETKİLEYEN YORGUNLUĞUN DEĞERLENDİRİLMESİ Akbal Sebahat Yükseklisans, Hemşirelik Bölümü Tez Danışmanı : Doç. Dr. Feray Gökdoğan EYLÜL 2003, 87sayfa Bu araştırma, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı olanların günlük yaşam aktivitelerini etkileyen yorgunluğun değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Şubat 2003 'ten Mayıs 2003'e kadar İzzet Baysal Bolu Devlet Hastanesi ve Bolu Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesi dahiliye ve göğüs hastalıkları polikliniğine başvuran ve serviste ulaşılabilen 91 hasta oluşturmuştur. Veriler, araştırmacı tarafından konu ile ilgili literatür incelenerek ve uzman görüşü alınarak hazırlanan soru formu ve Yorgunluk için Görsel Benzerlik Skalası kullanılarak elde edilmiştir. Veriler yüzdelik hesaplama, ortalama ve standart sapma, Mann- Whitney U testi ve Kruskal-Wallis H testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada yer alan KOAH olanların bazı sosyo-demografik özelliklerine göre hastaların %86.8'ini (n:79) erkeklerin, %13.2'sini (n:12) ise kadınların oluşturduğu, çoğunluğunun 70 yaş ve üstü (%50.5) yaş grubunda olduğu, kadınların yaş ortalamasının (X:69.8±6.2), erkeklerin yaş ortalamasına (X:66.4±10.3) göre daha büyük olduğu, yaklaşık yarısının (%51.6) ilkokul mezunu olduğu ve %24.2'sinin vokur-yazar olmadığı, %57.1'inin köyde yaşıyor olduğu ve %54.9'unun emekli olduğu belirlenmiştir. Hastaların %85.7'sinin gün içinde yorgunluk yaşadığını ifade ettiği, yorgunluk yaşayan ve yaşamayanların, yorgunluk puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu (Yorgunluk: U:217.5; p<0.001) (Enerji: U:228.5; p<0.05), hastaların yaşla birlikte yorgunluk düzeylerinin arttığı ve enerji düzeylerinin azaldığı, cinsiyet ve eğitimle yorgunluk skalasından alınan puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlı olduğu (p<0.05), medeni durum ve yerleşim yerleri ile yorgunluk ortalamaları arasındaki farkın ise anlamlı olmadığı belirlenmiştir (p>0.05). KOAH olan ev hanımlarının diğer meslek gruplarına göre yorgunluk alt skalasından aldıkları puan ortalamaları yüksek (X:68.6) bulunmuş, hastaların %26.4'ünün (n:24) hastalığı nedeniyle işe devam etmediği, işe devam etmeyenlerin edenlere göre yorgunluk puan ortalamaları yüksek (X :61.0), enerji puan ortalamaları ise düşük olarak saptanmıştır (X:45.9). Hastalık süresinin yorgunluğu etkilemediği saptanırken (p>0.05), hastaların %46.2'smın hastalığını ileri olarak algıladığı, hastalığı algılama düzeylerinin yorgunluğu etkilediği saptanmıştır (p<0.05). Hastaların KOAH'ın yanısıra %66. Tinin (n:37) kalp ve damar hastalıklarına sahip olduğu, ancak başka bir hastalığa sahip olma durumuna göre yorgunluk puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmadığı saptanmıştır (p>0.05). Gece uykudan uyanma ve uyku süresine göre yorgunluk alt skalasından alınan puan ortalamaları arasındaki fark (p<0.05), cinsel yaşam ve beslenme ile yorgunluk arasındaki ilişkinin de anlamlı olduğu saptanmıştır ((p<0.05). Hastaların oturup kalkma, giyinip soyunma, banyo yapma, ev işleri ve alışveriş yapma, konuşma, merdiven çıkma, yürüme ve kendi yemeğinihazırlayabilme gibi aktivitelerini zorlanarak yaptıkları ya da yapamadıkları saptanmış ve bu aktivitelere göre yorgunluk ve enerji alt skalalarından alınan puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Sonuç olarak; yorgunluğun Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı olanların yaşamını olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), Günlük Yaşam Aktiviteleri, Yorgunluk vıı

ABSTRACT THE EVALUATION OF THE FATIGUE WHICH AFFECTS DAILY ACTIVITIES OF COPD SUFFERERS Akbal, Sebahat M, Sc, Department of Nursing Supervision Assoc. Prof. Feray Gökdoğan September, 2003, 87 pages This study has been done to evaluate the fatigue affecting daily activities of Chronic Obstructive Pulmonary Disease sufferers. The sample group includes 91 patients who admitted İzzet Baysal Bolu State Hospital and Bolu Social Insurance Hospital internal diseases and thoracic diseases department between the dates of February 2003 and May 2003. Data have been collected by a questionnaire prepared by the researcher taking professional help of the scientists and Visual Analogue Scale for Fatigue. The data were analysed using calculation, mean, standart deviation, Mann-Whitney U test and Kruskal-Wallis H test. The COPD sufferers participating this research have been classified in terms of some certain socio-demographic features such as the following: %86.8 (n:79) men, %13.2 (n:12) women, %50.5 over 70, the mean of women's age is bigger (X:69.8±6.2) than men's (X:66.4±10.3), %51.6 primary school graduated, %24.2 illiterate, %57. 1 lived in rural area and %54.9 was retired. It's been determined that %85.7 of the patients stated fatigue during the day, that there is a statistically significant discrimination between the mean points of iiifatigue in both tired and not tired groups (Fatigue: U: 217.5; p<0.001) (Energy: U: 228.5; p<0.05), that fatigue level increases and energy level decreases with age, it has also been determined that the discrimination between the mean points of sex and education and fatigue level is significant (p<0.05), yet the one between marital status and residence and fatigue isn't significant (p>0.05). The average points of housewives with COPD has been found higher than other professions (X:68.6). %26.4 (n:24) of the patients gave up job because of the disease. While the mean of fatigue is higher (X:61.0), the average of energy is low (X:45.9) in those who went on working. It has been determined that the duration of the disease doesn't affect fatigue (p>0.05) but because of the fact that %46.2 of the patients regards it as a serious illness, their fatigue level is affected badly (p<0.05). %66.1 (n:37) has other diseases such as cardiovasculary but this situation hasn't any effect in the fatigue level significantly (p>0.05). The discrimination between the waking ups at night and the period of sleep and that between sex life and nutrition has been found as significant (p<0.05). Patients have been observed that they couldn't do or could handly do daily activities such as sitting and standing, dressing, bathing, doing house works, shopping, climbing stairs, walking and cooking. As a result the mean points of fatigue and energy of these activities proved a statistical significant discrimination (p<0.05). In conclusion, it was determined that fatigue affects negatively the life of patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Key - Words: Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD), Activities of Daily Living, Fatigue IV