Kuruluşundan Emevîler'in sonuna kadar Fustat'ta iskân ve imar faaliyetleri

Hz. Peygamber'in vefatıyla İslâm tarihinde Hulefâ-yı Râşidin denilen yeni bir dönem açılmış, bu dönemde Müslümanlar birçok fetih gerçekleştirmiş, dünyaya açılmaya başlamışlardır. Bu dönemde farklı bölgelerdeki toprakların ele geçirilmesi beraberinde bu toprakları kaybetmemek için müslümanların bazı önlemler almalarını gerektirmiştir. Alınan çeşitli önlemlerden bir tanesi de ele geçirilen coğrafyaya müslümanları iskân edip bir nevi bölgenin sahipsiz olmadığını göstermektir. Bu topraklar arasında Mısır da bulunmaktadır. Mısır'da bunun için Babilon bölgesi seçilmiş, yeni şehre Fustat adı verilmiştir. Müslüman ordu buraya yerleştikten sonra mahallelere ayrılmış, fakat bölgedeki hareketlilik sürekli devam etmiştir. Göçlerle gerçekleşen bu hareketlilik bazen gönüllü bazen de zorla sürmüş, bunun sonucunda nüfus da değişkenlik göstermiştir. Ayrıca yerleşen halk tarafından yaşadıkları bölgeyi daha yaşanılabilir kılmak ve daha iyi koşullara sahip olabilmek için imar faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetler cami, darü'l-imâre, hamam, çarşı, ev, kale, kanal, köprü, kilise, mezarlık vb. insan eliyle yapılan her türlü faaliyeti kapsamaktadır. Bu faaliyetlerle şehirlerin gelişimi sağlanmış, ilk İslâm şehir modelleri ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çalışmada Fustat'taki bahsi geçen iskân ve imar faaliyetleri detaylı bir şekilde incelenecek, gerekli durumlarda diğer ordugâh şehirlerle karşılaştırma yapılıp, iskân ve imar faaliyetlerini etkileyen olaylarla ilgili bilgi verilip değerlendirmeler yapılacaktır. ANAHTAR KELİMELER: Mısır, Fustat, İskân, İmar, Ordugâh.

With the death of the Prophet Muhammad, a new era called Hulefa-i Rashidin opened in the history of Islam, and in this period, Muslims made many conquests and started to open up to the world. In this period, the seizure of lands in different regions required the Muslims to take some measures in order not to lose these lands. One of the various measures taken is to show that the region is not unclaimed by resettling the Muslims in the conquered geography. Among these lands is Egypt. Babilon region was chosen for this in Egypt, and the new city was named Fustat. After the Muslim army settled here, it was divided into quarters, but the activity in the region continued. This mobility, which took place through migration, was sometimes voluntary and sometimes forced. As a result, the population also varied. In addition, zoning activities were carried out by the settled people in order to make the region they live in more livable and to have better conditions. These activities include mosques, dar al-imâre, baths, bazaars, houses, castles, canals, bridges, churches, cemeteries, etc. encompasses all human-made activities. With these activities, the development of cities was ensured, and the first Islamic city models began to emerge. In this study, the mentioned settlement and development activities in Fustat will be examined in detail, comparisons will be made with other encampment cities when necessary, information will be given about the events affecting the settlement and development activities and evaluations will be made. KEYWORDS: Egypt, Fustat, The Settlement, Zoning, Encampment.