Özer, Göksel2024-09-252024-09-252020https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/622154https://hdl.handle.net/20.500.12491/1436701.12.2020Bugday insan beslenmesinde önemli enerji ve mineral kaynaklarından biri olup, birçok ülke için stratejik ürün olarak kabul edilmektedir. Bugday yetistiriciliginde biyotik ve abiyotik stres etmenlerin neden oldugu ürün kayıplarının önlenmesi veya en aza indirilmesi oldukça önemlidir. Dünyada ve ülkemizde bugday yetistiriciliginde karsılasılan en yaygın etmenlerden Bipolaris sorokiniana bugday bitkisinde olusturdugu önemli bir hastalıkta noktalı yaprak lekesi hastalıgıdır. Özelikle kıslık bugday ekimlerinde önemli ürün kayıplarına neden hastalıkla mücadelede dayanıklı çesit gelistirilmesine yönelik ıslah çalısmaları en çevreci ve en etkin bir strateji olarak ön plana çıkmaktadır. Proje kapsamında elde edilen Bipolaris sorokiniana izolatları elde edilmis ve genetik ve patojenik olarak karakterize edilmistir. Etmene karsı ülkemizde yaygın yetistirilmekte 55 bugday çesidinin konukçu duyarlılıgı ortaya konmustur. Çesitlerin gösterdikleri reaksiyonlar arasında istatistiki olarak önemli farklılıklar gözlenmis olup Kırik, Lancer, Dogu-88, Nenehatun ve Damla çesitleri sırasıyla en hassas çesitler olarak görülmüs iken Anafarta, Koç-2015, Abide, Yakamoz ve Gelibolu sırasıyla en dayanıklı çesitleri olarak tespit edilmistir. Real-Time PCR dayalı olarak etmenin DNA?sının konukçu dokulardan tespitine yönelik çalısmalarda ribozomal DNA?nın Small Subunit (SSU) ve Internal Transcribed Spacer (ITS) bölgeleri ile Glyceraldehyde 3-phosphate Dehydrogenase (GAPDH) geninin oldukça uygun tespit edilmistir. Bu bölgeler sırasıyla etmen DNA?sının varlıgını 0.1 pg, 0.01 pg ve 1 pg düzeyinde tespitine olanak vermistir. PCR çalısmasının özgüllügü, enfekte olmamıs bitki dokuları ve iliskili diger fungus türlerine karsı test edilerek dogrulanmıstır. Teknik inokulasyonu takip eden ve örnekleme yapılan 3. 5. ve 8. günlerde hassas ve dayanıklı çesitler arasında istatistiksel farkı ortaya koymustur. Gelistirilen teknik görsel hastalık degerlendirmesine bir alternatif olarak enfeksiyonun erken bir asamasında dayanıklı ıslah materyalinin seçimi için faydalı bir yaklasım saglayacaktır. Ayrıca bugday çesitlerinde hastalık stresi altında patogenez ile iliskili protein genlerinin karsılastırmalı ifadesini degerlendirmis dayanıklı olan Anafarta çesidinde patogenez ile iliskili olan PAL, PR2, PR3, PR5, PR10 genlerinin ifade düzeyinde artıs görülmesine karsın hassas Nenehatun çesidinde SOD, APX, CAT, PR1 genlerinin ifade düzeylerinde daha fazla miktarda artısa sahip oldugu tespit edilmistir. Bu çalısmalar ile hastalıgın olusumu ve dayanıklılık mekanizmalarını inceleyenler için önemli bilgiler içermekte olup ve dayanıklı çesit ıslahı çalısmalarına da önemli katkılar saglayacaktır.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessGen ekspresyonureal-time pcrpatojenisitebugdaybipolaris sorokinianaProject178622154