Yozgat İli Halk Hekimliği Kapsamında “Bakır Basması’’ Hastalığı ve Tedavisi: Bir Kadın Şifacının Uygulaması

Amaç: Eski zamanlarda insanların hastalıklardan kurtulmak için kullandıkları sağaltım pratikleri nesiller boyu aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Modern tıptaki gelişmelerle birlikte kullanımları her ne kadar azalmış olsa da Anadolu’da hala bu tür uygulamaların varlığına rastlanılmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızda, Yozgat ili halk hekimliği kapsamında ürtiker (bakır basması, dabaz) tedavisini uygulayan bir kadın şifacının yöntemi incelenmiş ve sağaltım amaçlı kullanılan uygulamanın özelliklerinin halk hekimliği bağlamında ortaya konması amaçlanmıştır.Yöntem: 21.01.2021 tarihinde “bakır basması” ocaklısı olan kadın şifacı ile nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine görüşme tekniği kullanılarak veriler elde edilmiştir. Şifacıya uygulama için kimden el aldığı, “bakır basması” tedavisinin uygulamasının ne şekilde olduğu, tedavide kullanılan özel bir terim, dua, kalıplaşmış söz olup olmadığı vb. 19 adet soru yöneltilmiş ve ortalama 40 dk. süren görüşme kendisinin izni ile kayıt altına alınmıştır. 02.02.2021 tarihinde şifacı evinde ziyaret edilmiş, tedavide kullanılan nesnelerin fotoğrafları izin alınarak çekilmiştir. Bulgular: Yozgat İlinde ikamet eden 70 yaşındaki kadın şifacı el verme yöntemi ile babasından öğrendiği “bakır basması” uygulamasını uzun yıllardır yapmaktadır. Şifacı tedavi esnasında Anadolu halk hekimliğinde sık rastlanılan ateş, toprak, bakır, kırmızı (al) renk gibi unsurları kullanmaktadır. Tedavi yönteminde rasyonel, dinsel ve majik uygulamaların iç içe geçtiği görülmektedir. Sonuç: Tedaviyi hızlandırmak ve başarı şansını arttırmak için belli kurallara uyularak uygulamaların yapılması ve sonucunun iyi olacağına dair sahip olunan inanç tedaviyi olumlu yönde etkilemektedir. Halen varlığını sürdüren bu tür halk hekimliği uygulamalarının incelenerek kayıt altına alınması hem tıp tarihi açısından hem de halk tıbbı ile modern tıp arasındaki ilişkinin ortaya konması açısından büyük önem arz etmektedir.