Feminist okuma ekseninin yazın çevirisine izdüşümleri: Orhan Pamuk’un Veba Geceleri örneği

Bu çalışmanın amacı, Orhan Pamuk’un 2021 Mart’ta Türk edebiyat çoğuldizgesine giren Veba Geceleri başlıklı romanını toplumsal cinsiyet inşasına dayalı feminizm kuramı çerçevesinde çözümleyerek romanın gelecekte Batı dillerine yapılması beklenen çevirileri için romanın çoğul okuma eksenlerinden feminist okumaya dayalı zorlukları göstermektir. Roman, kurgusal Minger Adası üzerinden ve Padişah V. Murat’ın (kurgusal) kızı Pakize Sultan karakterinin bu adada geçen olayları ablası Hatice Sultan’a yazdığı mektuplara dayandırılarak bir tarihsel roman olarak okunabilmesinin yanı sıra yazarın giriş bölümünde öncelediği gibi feminist okumaya açıktır. Toplumsal cinsiyet inşasına dayalı feminist kuram, cinsiyet ve rollerinin biyolojik ve doğa gereği oluşan olgular olmadığını, toplumların ataerkil yapılarının ürettiği ve dünyaya gelen her bireyin içinde yaşadığı toplumsal değerler çerçevesinde bu cinsiyet rollerini öğrendiğini öne sürmektedir. Hem toplumsal hayatta hem de iş dünyasında inşa edilen kadın erkek eşitsizliğinin ataerkil toplum tarafından yeniden üretildiğini öne süren bu feminist kurama göre, toplumsal bir süreç olan cinsiyet rollerinin inşası aynı zamanda güç ve toplumsal kontrol sahibini de bu yolla belirlemektedir. İncelenen romanda kadınların sadece ev işleri ve çocuk bakımı ile kısıtlandığı, romanda geçen tüm mesleklerin sadece erkekler tarafından yapılmakta olduğu ve yegane güç sahibinin erkek olduğu görülmektedir. Romandaki tüm erkek karakterler meslekleri veya sahip oldukları sosyal statü ile adlandırılırken tüm kadın karakterler kimin kızı veya eşi olduğu söylenerek okura tanıtılmıştır. Kadınların evlilikleri ve alacakları sağlık hizmeti de ataerkil normlarla belirlenmiştir. Toplumsal olarak inşa edilmiş cinsiyet rollerinin romandaki dili de etkilediği, cinsiyet belirtilmeyen rollerde “adamlar” veya “baba”, “dede” gibi eril göstergelerin kullanıldığı bulunmuştur. Bu çalışmada, Türkçeden diğer dillere en çok çevrilen yazarlardan olan Orhan Pamuk’un bu romanının da Batı dillerine yapılması beklenen çevirilerinde yazın çevirmeninin ve editörlerin romanı feminist okuma ile çözümlemesinin, romandaki dil kullanımında yaşanabilecek anlam dönüşümlerini ve anlam kayıplarını en aza indirebileceği özgül söylemler ile tartışılmaktadır.