KUTADGU BİLİG’İ “PEK, ÇOK” ANLAMLI SÖZCÜKLER BAKIMINDAN DEĞERLENDİRM
Küçük Resim Yok
Tarih
2018
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kutadgu Bilig, 6645 beyit 3000’e yakın sözcük çeşidiyle İslamiyet sonrası Türkçesinin ilk ve en zengin edebî eserdir. Eserde, bu zengin söz varlığını büyük ölçüde Türkçe sözcükler oluşturmaktadır. Bu yazıda, Kutadgu Bilig’de “pek, çok” anlamında kullanılan sözcükler ele alınacaktır. Türkiye Türkçesinde “pek, çok” sözcükleri kullanım yerine göre sıfat ve zarf görevindedir. Zarfın bir çeşidi olarak azlık çokluk zarfı, sıfatın bir çeşidi olarak ise belirsizlik sıfatıdır. Azlık çokluk zarfı bir sıfatta, bir zarfta, bir oluş veya kılışta azlık çokluk gösteren miktar ve derece bildiren zarflardır. Belirsizlik sıfatı ise kişileri, nesneleri ve diğer kavramları karşılayan adları; sayı, miktar vb. bakımlardan kabataslak gösteren sıfattır. Kutadgu Bilig’in söz hazinesindeki çeşitlilik çalışmanın konusunu oluşturan sözcüklerin kullanımında da etkilidir: i?i, ke?, öküş, köp, artu?, telim, ço? gibi. Çok, eserde hapax legomenon (tek kullanımlık) dur. Makalede eserdeki “pek, çok” anlamlı sözcüklerin hangi sözcük ve sözcük gruplarıyla ne şekilde kalıplaştığı (i?i ya?şı aymış, i?i e?gü, i?i ke?; kerek ke?…ke? kerek; öküş ögdi, öküş söz, öküş neng; telim beg, telim türlüg …) çoğu yan yana olacak şekilde aynı dizelerde (i?i ke?, i?i ök öküş, i?i ök telim, i?i artu?; ke? artu?, artu? telim, artu? öküş…) nasıl hendiadyoin oluşturduğu hususları ile anlam ortaklığına rağmen ayrı dizelerdeki (i?i/ke?, i?i(ök)/öküş, i?i/telim, i?i(ök)/artu?; artu?/i?i(ök), artu?/ke?; köp/ço?, köp/öküş; telim/öküş; öküş/telim, öküş/artu?, öküş/ke?; i?i (ök) öküş/ke?, öküş/artu? telim) sözcük çeşitliliği ve kullanım özelliklerine dikkat çekilecektir.
Kutadgu Bilig consisting of 6645 couplets with almost 3000 different kinds of words is the first and richest work of Post-Islamic Turkish. Turkish words constitute wide range of vocabulary to a great extent. The focus of the study is the words meaning “much, many” in Kutadgu Bilig. The words “pek, çok” have the function of adjective and adverb depending on the context. As a kind of adverb they function as adverbs of quantity, and as a kind of adjective they function as indefinite adjective. Adverbs of quantity refer to the quantity and degree adverbs revealing scarcity or abudance as to adjectives, adverbs or actions. Indefinite adjectives reveal subjects, objects and other concepts in terms of number, quantity etc. rougly. The diversity of the vocabulary of Kutadgu Bilig is also effective for the words which are focus of the study such as i?i, ke?, öküş, köp, artu?, telim, ço?. Ço? is a hapax legomenon in the work. How and with which words and phrases the words meaning “pek, çok” are stereotyped (i?i ya?şı aymış, i?i e?gü, i?i ke?; kerek ke?…ke? kerek; öküş ögdi, öküş söz, öküş neng; telim beg, telim türlüg …), how they formed hendiadys by being used one after another in the same verse (i?i ke?, i?i ök öküş, i?i ök telim, i?i artu?; ke? artu?, artu? telim, artu? öküş…,) and the diversity of vocabulary in different verses despite the identity of the meanings (i?i/ke?, i?i(ök)/öküş, i?i/telim, i?i(ök)/artu?; artu?/i?i(ök), artu?/ke?; köp/ço?, köp/öküş; telim/öküş; öküş/telim, öküş/artu?, öküş/ke?; i?i (ök) öküş/ke?, öküş/artu? telim) and their usage peculiarities have been analyzed in the article.
Kutadgu Bilig consisting of 6645 couplets with almost 3000 different kinds of words is the first and richest work of Post-Islamic Turkish. Turkish words constitute wide range of vocabulary to a great extent. The focus of the study is the words meaning “much, many” in Kutadgu Bilig. The words “pek, çok” have the function of adjective and adverb depending on the context. As a kind of adverb they function as adverbs of quantity, and as a kind of adjective they function as indefinite adjective. Adverbs of quantity refer to the quantity and degree adverbs revealing scarcity or abudance as to adjectives, adverbs or actions. Indefinite adjectives reveal subjects, objects and other concepts in terms of number, quantity etc. rougly. The diversity of the vocabulary of Kutadgu Bilig is also effective for the words which are focus of the study such as i?i, ke?, öküş, köp, artu?, telim, ço?. Ço? is a hapax legomenon in the work. How and with which words and phrases the words meaning “pek, çok” are stereotyped (i?i ya?şı aymış, i?i e?gü, i?i ke?; kerek ke?…ke? kerek; öküş ögdi, öküş söz, öküş neng; telim beg, telim türlüg …), how they formed hendiadys by being used one after another in the same verse (i?i ke?, i?i ök öküş, i?i ök telim, i?i artu?; ke? artu?, artu? telim, artu? öküş…,) and the diversity of vocabulary in different verses despite the identity of the meanings (i?i/ke?, i?i(ök)/öküş, i?i/telim, i?i(ök)/artu?; artu?/i?i(ök), artu?/ke?; köp/ço?, köp/öküş; telim/öküş; öküş/telim, öküş/artu?, öküş/ke?; i?i (ök) öküş/ke?, öküş/artu? telim) and their usage peculiarities have been analyzed in the article.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Tarih
Kaynak
Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
6
Sayı
15
